سه ویژگی یک خانواده ی الهی

خداوند متعال در قرآن کریمش بارها و بارها با بیان داستان ها و حکایاتی از زندگی پیشینیان و گذشتگان برای مومنین، مثال ها و لطایفی را برای زندگی بهتر بیان کرده است.

در سوره ی انبیاء نیز خداوند بعد از اینکه استجابت دعای حضرت یحیی علیه السلام را بیان می کند با بیان سه ویژگی منحصر به فرد از یک خانواده ی الهی سعی در تشویق و نزدیک کردن دیگر بندگان به این ویژگی ها را نموده است.

« فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ وَهَبْنا لَهُ یَحْیى‏ وَ أَصْلَحْنا لَهُ زَوْجَهُ إِنَّهُمْ کانُوا یُسارِعُونَ فِی الْخَیْراتِ وَ یَدْعُونَنا رَغَباً وَ رَهَباً وَ کانُوا لَنا خاشِعینَ[انبیاء/90]ما هم دعاى او را پذیرفتیم، و یحیى را به او بخشیدیم و همسرش را (که نازا بود) برایش آماده (باردارى) کردیم چرا که آنان (خاندانى بودند که) همواره در کارهاى خیر بسرعت اقدام مى‏کردند و در حال بیم و امید ما را مى‏خواندند و پیوسته براى ما (خاضع و) خاشع بودند.»

ویژگی اول

" إِنَّهُمْ کانُوا یُسارِعُونَ فِی الْخَیْراتِ"

در قرآن مجید از دو واژه برای دعوت مردم در کارهای نیک استفاده شده، یکی کلمه ی "سبقت" و دیگری کلمه ی  " سرعت" می باشد.

"سبقت" در لغت به معنای پیشی گرفتن در هر راه و کار و فکری است[1] و "سرعت" به معنای شتاب داشتن، که هم در اجسام کاربرد دارد و هم در کارها.[2]

بر خلاف تصور برخی که سرعت و سبقت گرفتن را از مصادیق عجله می دانند باید این نکته را متذکر شد که سبقت و سرعت در کارهای نیک از صفات پسندیده و نیکو ست و با کلمه ی عجله کردن تفاوت دارد.

راغب در کتاب خود می گوید:« مقصود از عجله، خواستن چیزی است که هنوز موعد و زمانش نرسیده باشد». [3]

حال در این آیه اولین ویژگی که برای حضرت یحیی و خانواده ی او بیان می کند، سرعت گرفتن  در کارهای نیک است.

مصداقی در سیره ی اهل بیت علیهم السلام

مولای متقیان حضرت علی بن ابیطالب علیه السلام در بیان ویژگی های خود این چنین می فرمایند:

« آن گاه که همه از ترس سست شده، کنار کشیدند، من قیام کردم و آن هنگام که همه خود را پنهان کردند من آشکارا به میدان آمدم و آن زمان که همه لب فرو بستند، من سخن گفتم و آن وقت که همه باز ایستادند من با راهنمایى نور خدا به راه افتادم. در مقام حرف و شعار صدایم از همه آهسته‏تر بود امّا در عمل برتر و پیشتاز بودم » [4]

که در این فرمایش به وضوح این مساله به چشم می خورد، که ایشان قبل از هر کسی اقدام به عمل و وظیفه ی دینی خود کرده اند.

ویژگی دوم

" یَدْعُونَنا رَغَباً وَ رَهَباً "

خدا را در همه حال می خواندند چه در حال ترس و چه در حال امید و جزء افرادی نبودند که به واسطه ی رسیدن نعمت های الهی؛ مانند انسان های ضعیف النفس دچار غرور و غفلت شوند و خدا را از یاد ببرند.

خداوند در سوره ی روم، یکی از خصوصیات افراد مشرک را این چنین بیان می دارد که، مشرکان یکی از خصوصیاتشان این است که فقط در سختی ها خدا رو می خوانند و زمانی که خوشی و راحتی برایشان پیش آمد دیگر کاری به خدا و دستورات او ندارند و او را فراموش می کنند.

 « فَإِذَا رَکِبُوا فِی الْفُلْکِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ إِذَا هُمْ یُشْرِکُونَ [روم/65]مشرکان تا در امنیت و آسایشند ، بر آیین شرک تعصّب دارند ،] پس زمانى که در کشتى سوار مى‏شوند [و در وسط دریا امواج خطرناک آنان را محاصره مى‏کند] خدا را در حالى که ایمان و عبادت را براى او [از هرگونه شرکى] خالص مى‏کنند مى‏خوانند ، چون به سوى خشکى نجاتشان مى‏دهیم به ناگاه به آیین شرک روى مى‏آورند »

ویژگی سوم 

" وَ کانُوا لَنا خاشِعینَ"

ویژگی سومی که برای این خانواده بیان می شود این  است که می فرماید ایشان در مقابل خداوند خاشع و متواضع بودند.

خشوع در لغت به معنای اظهار تذلل و خواری در مقابل بزرگی می باشد.[5]

در روایتی از حضرت رسول صلوات الله علیه در این باره سوال شده که حضرت فرمودند:

« قال رسول الله صلی الله علیه و آله فی جوابِ السؤالِ عن الخشوعِ: التَّواضُعُ فی الصّلوةِ و أن یقبِلَ العبدَ بقَلبِهِ کلِّهِ علی ربّهِ عزّوجل [6] رسول خدا صلی الله علیه و آله در جواب سؤال از چیستی خشوع فرمودند: خشوع آن است که در نماز متواضع و فروتن باشی و با تمام قلب و روح خویش به سوی پروردگارت توجه و اقبال داشته  باشی »

قرآن مجید نیز یکی از ویژگی های مؤمنان رستگار را خشوع در نماز دانسته و فرموده است:

« قَدْ اَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ هُمْ فِی صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ[مؤمنون ،/1 وـ2] به تحقیق رستگار شدند مؤمنان، آنان که در نمازشان خشوع دارند. »

با توجه به این آیه و آیات قبل و همچنین روایات ذکر شده این نکته  واضح است که جاری شدن این صفات سه گانه در زندگی  هر مسلمانی، زندگی او را سرشار از عبودیت و بندگی کرده و همچنین در اجابت دعاهای آنان تاثیر بسزایی را خواهد داشت.

پی نوشت

­

[1].   مصطفوی، حسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن، ج5، ص41. 

[2]. قرشى، سید على­اکبر­؛ قاموس قرآن،  ج3، ص255 

[3]. راغب اصفهانی، ص548

[4]. سیدرضی، محمد؛ نهج­البلاغه، ترجمه محمد دشتی،ص91

[5]. مجمع البحرین، فخر الدین طریحی، ج4، ص321. 

[6]. مستدرک الوسائل، ج 1، ص 98